Już niedługo, bo w październiku br., odbędzie się kolejna misja STS, oznaczona numerem 125, w którą wyruszy prom kosmiczny Atlantis. Celem misji będą prace konserwacyjne przy Kosmicznym Teleskopie Hubble'a.
Niestety, w 2010 roku planowane jest zakończenie misji wahadłowców, dlatego ten temat przypomni misje, które zapisały się w historii astronautyki jeszcze w ubiegłym stuleciu.
Historia programu...
Space Transportation System (tłum. System Transportu Kosmicznego) to amerykański program lotów kosmicznych, realizowany przy użyciu wahadłowców.
Historia programu sięga przełomu lat 60-tych i 70-tych XX wieku, kiedy to dobiegał końca program Apollo. W owym czasie NASA zaczęła poszukiwać celu dla nowych misji. Pojawiła się koncepcja programu, którego celem miało być stworzenie pojazdu kosmicznego wielokrotnego użytku, zdolnego do wynoszenia ładunków i osób na orbitę okołoziemską. Powstanie takiego pojazdu miało stworzyć możliwości do realizacji dalszych misji księżycowych, budowy stacji orbitalnej oraz wypraw na Marsa. Niestety, z powodu ograniczenia finansów NASA była zmuszona szukać oszczędności i zrezygnowała z podróży na Czerwoną Planetę. Jednak pozostano przy planach budowy nowego pojazdu kosmicznego i stacji orbitalnej. Szybko okazało się, że zrealizowanie obu przedsięwzięć będzie niemożliwe znowu z powodu braków finansowych. Ostatecznie jako plan do realizacji wybrano budowę wahadłowca. Wtedy też amerykańskie Siły Powietrzne (ang. United States Air Force) prowadziły prace nad podobnym programem, zwanym X-20 Dyna-Soar. NASA chcąc zachować jak najwięcej programów badawczych, zwróciła się do Sił Powietrznych z propozycją współpracy. Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych przyjęły tę propozycję, lecz postawiły wysokie wymagania dotyczące budowy promu kosmicznego, które wynikały z chęci wynoszenia na orbity okołobiegunowe ciężkich satelitów szpiegowskich. Dodatkowo, według USAF, wahadłowiec miał posiadać dużą zdolność do manewrowania, co umożliwiłoby lądowanie na wielu terenach w całym kraju. Realizację tych założeń umożliwiała tylko duża powierzchnia nośna, a co się z tym wiązało, konstrukcja większych i cięższych skrzydeł. Nie mogły być one jednak zbyt duże, bowiem ich rozpiętość była ograniczona przez ściśle określony maksymalny, dopuszczalny wymiar poprzeczny. Odpowiednio dużą powierzchnię można było osiągnąć przez zastosowanie skrzydeł delta, które byłby znacznie masywniejsze. Dodatkowo każdy wzrost masy promu wymagał większego udźwigu dolnego stopnia rakiety nośnej. Planowany system dwustopniowy przekroczył rozmiary rakiety Saturn V, przez co koszty realizacji projektu niebotycznie wzrosły.
Przeciwnicy wahadłowców wysuwali propozycję, aby do budowy i utrzymania stacji orbitalnej wykorzystać rakiety Saturn V oraz moduły Gemini, co miało być gotowym i tańszym sposobem realizacji planów. Jednak pozostano przy rozwiązaniu, by wszystkie kolejne loty kosmiczne realizowane były przy użyciu wahadłowców. Wymagało to jednak, aby koszt wyniesienia przez prom jednego kilograma ładunku na orbitę był niższy, niż
w przypadku użycia jakiegokolwiek innego systemu.
W tym czasie NASA starała się zapewnić stabilne, co najmniej pięcioletnie finansowanie projektu. Jednak rosnąca inflacja oraz wojna wietnamska doprowadziły do cieć budżetowych. Próbowano rozłożyć finansowanie projektu w czasie, lecz nie zdało to egzaminu, bo niemożliwe było zbudowanie połowy rakiety w czasie obecnym, kolejnej części w okresie późniejszym i testowanie każdego fragmentu osobno. W konsekwencji zmieniano wiele razy konstrukcję promu kosmicznego.
Zrezygnowano z możliwości ponownego użycia wszystkich części. Zdecydowano się na konstrukcję z zewnętrznym zbiornikiem paliwa – External Tank (ET), która była tańsza
w budowie i dawała możliwość wynoszenia większego ładunku. Jednak ta metoda miała też swój minus, bo wymagała wyrzucania zbiornika przy każdym użyciu wahadłowca.
Ostatnim punktem spornym była konstrukcja silników dodatkowych. Początkowo zastanawiano się nad użyciem dolnego członu rakiety Saturn V, jednak zdecydowano się ostatecznie na dwie rakiety na paliwo stałe, SRB – Solid Rocket Booster, które umocowane zostały po bokach zewnętrznego zbiornika – ET.
Projekt wahadłowca został ogłoszony 5 stycznia 1972 roku za prezydentury Richarda Nixona.
17 września 1976 roku ukończono budowę pierwszego wahadłowca – Enterprise. Początkowo planowano nadać mu nazwę Constitution, ale wskutek listowej interwencji fanów serialu Star Trek, ostatecznie prom nazwano Enterprise.
Enterprise był testowym promem i nigdy nie wyruszył w przestrzeń kosmiczną. Służył do ćwiczeń – umożliwiał naukę lądowania bez silników i obserwacje zachowania orbitera
w atmosferze. Do jego transportu posłużył Jumbo Jet – Boeing 747. Planowano przystosowanie promu Enterprise do lotów kosmicznych, jednak przez wprowadzone zmiany w budowie wahadłowca i związane z tym duże koszty, zrezygnowano z tego zamiaru.
Dziś Enterprise jest eksponatem w National Air And Space Museum w Waszyngtonie.
Pierwszym wahadłowcem, który odbył podróż kosmiczną była Columbia, która
25 marca 1979 roku dotarła do Centrum Lotów Kosmicznych im. Kennedy’ego. Swój pierwszy lot w przestrzeń kosmiczną rozpoczęła w kwietniu 1982 roku. Drugim promem dostarczonym do Centrum w lipcu 1982 roku był Challenger, następnym Discovery, który pojawił się na Florydzie w listopadzie 1983 roku, a w kwietniu 1985 roku dostarczono prom Atlantis.
Dnia 28 stycznia 1986 roku miała miejsce katastrofa promu Challenger. Z zachowanych części, które miały służyć jako zapasowe dla istniejącej floty, zbudowano prom Endeavour, który do Centrum im. Kennedy’ego dostarczono w maju 1991 roku.
Niestety, druga katastrofa promu kosmicznego, której uległ statek Columbia 1 lutego 2003 roku, postawiła pod znakiem zapytania dalszy los załogowych lotów kosmicznych. W czasie przerwy wprowadzono Program Powrotu do Lotów (Return to Flight). Trakcie tego programu przeprowadzono analizę przyczyn katastrofy Columbii oraz przedstawiono metody wykrywania uszkodzeń kadłuba i metod jego naprawy podczas przebywania na orbicie.
26 lipca 2005 roku w misji STS-114 wystartował prom Discovery, który wznowił realizację załogowych lotów w przestrzeń kosmiczną.
To z pewnością nie wielki kawałek historii programu STS. Obecnie odbyło się już ponad 100 lotów promów kosmicznych, a przed nami jeszcze kilka kolejnych...
Dalsze informacje zamieszczane w tym temacie przypomną odbyte już misje lotów wahadłowców.
Dla ciekawych zamieszczam poniżej prosty opis budowy wahadłowca.
Zdjęcie: http://pl.wikipedia.org
Opis: Kasia G.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/
